سیستم های اعلام و اطفا حریق

سیستم و یا دستگاه اطفای حریق شامل برخی از تجهیزات آتش نشانی است تا به واسطه آن ها، آتش سوزی مهار شود. معمولا طراحی این سیستم به صورت اتوماتیک است. برای آشنایی با جزئیات بیشتر از سیستم اطفا حریق، در ادامه این مقاله از وبسایت و فروشگاه دنیای حریق همراه ما باشید.

سیستم اطفا حریق

سیستم اطفا حریق مجموعه ای از تجهیزات آتش نشانی است که در ساختمان ها، انبارها و مراکز تجاری نصب می شود تا در هنگام آتش سوزی، از جان و مال افراد در محل حادثه محافظت کند. این سیستم شامل انواع تجهیزات مانند اسپرینکلرها، کپسول های آتش نشانی، حسگرها و کمدهای آتش نشانی می باشد. کپسول های آتش نشانی برای عموم بیشتر شناخته شده هستند و بسته به نوع آتشی که خاموش می کنند، دارای مواد مختلفی نیز می باشند. وظیفه اصلی سیستم های اطفا حریق، کنترل و کاهش شدت آتش و به حداقل رساندن آسیب ها تا زمان خروج افراد از محدوده خطر و رسیدن نیروهای آتش نشانی است.

درجه های حریق و روش های خاموش کردن آن

حریق و آتش سوزی، شدت و درجه های مختلفی دارد که هر کدام باید با روش و مواد خاص خود خاموش گردد.

• سیستم اطفا حریق در حریق های كوچك به این صورت است که حوله و یا پتو را خیس و نم دار کرده و ضلع اكسیژن مثلث را با روش خفه كردن قطع می کنند.
• در حریق های جامد درون سوز، ضلع گرمای مثلث حریق توسط آب و با روش خنك كردن قطع می گردد.
• در حریق های گازی نیز باید شیر گاز را بست و قطع کرد تا ضلع مواد سوختنی مثلث حریق قطع گردد.

به طور کلی درجه های حریق و روش خاموش کردن آنها به شرح زیر می باشد:

 (گروهA): آتش سوزی های خشک

این دسته شامل موادی از جمله محصولات چوبی، پنبه ای، پشمی، لاستیکی، پلاستیکی و انواع مختلف پارچه های مصنوعی، حبوبات، غلات و ... است که بعد از سوختن از خود خاکستر باقی می گذارند. بهترین روش برای خاموش کردن این نوع آتش سوزی ها سرد کردن است و مؤثرترین وسیله برای این کار آب می باشد.

 (گروهB): آتش سوزی مایعات قابل اشتعال

این نوع آتش سوزی ها شامل مایعاتی مانند بنزین، نفت، روغن و الکل می باشد. در سیستم اطفا حریق و خاموش کردن این آتش سوزی ها، اگر حریق در سطح کوچکی باشد، پودرهای شیمیایی بهترین انتخاب هستند و اگر در سطح بزرگتری باشد، کف مکانیکی مؤثرترین وسیله است.

 (گروهC): آتش سوزی وسایل برقی

این نوع آتش سوزی ها شامل وسایل الکتریکی و گازهای قابل اشتعال است. ابتدا باید اطراف مخازن گاز را با توجه به نوع آتش سوزی خاموش کرد. آتش سوزی ناشی از جرقه و جریان الکتریسیته و آتش ناشی از لوازم الکتریکی در این دسته قرار می گیرند. استفاده از گاز CO2 و پودر خشک برای خاموش کردن این نوع آتش سوزی ها توصیه می شود.

 (گروهD ): آتش سوزی فلزات قابل اشتعال

این فلزات با خاصیت اشتعال شدید در هنگام آتش سوزی با نور خیره کننده ای می سوزند. در سیستم اطفا حریق برای خاموش کردن آتش سوزی ناشی از این فلزات از ماسه خشک و پودر خشک شیمیایی مخصوص فلزات استفاده می شود. این نوع حریق ها غالباً در آزمایشگاه ها و مراکز تهیه مواد شیمیایی رخ می دهند.

گروه (K): روغن ها و چربی های قابل اشتعال (در آشپزخانه های صنعتی)

روش های اطفا حریق برای این گروه شامل:

• شیمیایی مرطوب: این مواد شیمیایی به طور ویژه برای خاموش کردن آتش های ناشی از روغن ها و چربی های آشپزی طراحی شده اند و آتش را سریعا خاموش و سطح روغن را خنک می کنند.
• سیستم های اسپرینکلر مخصوص آشپزخانه: این سیستم ها معمولاً شامل مواد شیمیایی مرطوب هستند که به طور مؤثر آتش را مهار می کنند.

این روش ها و تجهیزات مناسب برای هر گروه آتش سوزی، تضمین کننده ایمنی و کاهش خسارات ناشی از آتش سوزی ها هستند.

 مزایا و اهمیت استفاده از سیستم اطفا حریق

استفاده از سیستم های اطفا حریق در ساختمان ها، انبارها و مراکز تجاری مزایای بسیاری دارد که در ادامه به برخی از مهم ترین مزایا و اهمیت این سیستم ها می پردازیم:

حفاظت از جان افراد

سیستم اطفا حریق به محض شناسایی آتش سوزی، با فعال کردن هشدارها، افراد حاضر در محل را از وقوع حادثه آگاه می کند. این آگاهی به موقع می تواند جان بسیاری از افراد را نجات دهد، زیرا به آن ها زمان کافی برای تخلیه ایمن و سریع از محل حادثه می دهد.

کاهش خسارات مالی

با شروع آتش سوزی، سیستم های اطفا حریق به سرعت وارد عمل می شوند و با خاموش کردن یا کنترل آتش، خسارات مالی را به حداقل می رسانند. این سیستم ها می توانند از گسترش آتش به سایر بخش ها جلوگیری کنند و باعث کاهش هزینه های بازسازی و تعمیر شوند.

حفاظت از دارایی ها

این سیستم ها از دارایی ها و اموال موجود در ساختمان ها و مراکز تجاری محافظت می کنند. جلوگیری از گسترش آتش به تجهیزات، اسناد مهم و مواد خام، از تخریب و نابودی آن ها پیشگیری می کند.

افزایش ایمنی ساختمان

وجود سیستم اطفا حریق موجب افزایش ایمنی کلی ساختمان می شود. این امر نه تنها برای ساکنان و کارکنان، بلکه برای مهمانان و بازدیدکنندگان نیز اطمینان بخش است. بسیاری از مقررات و استانداردهای ایمنی، نصب سیستم های اطفا حریق را الزامی می دانند. بیشتر سیستم های اطفا حریق به طور خودکار عمل می کنند و به محض تشخیص آتش، فعال می شوند. این عمل، در شرایطی که کسی در محل حضور ندارد یا در خواب است، می تواند بسیار مفید باشد. وجود سیستم های اطفا حریق در ساختمان ها موجب افزایش آگاهی و آموزش افراد درباره نحوه مقابله با آتش سوزی می شود. این تجهیزات می توانند در مواقع اضطراری بسیار مفید و مؤثر باشند.

انواع سیستم های اطفا حریق

اطفا حریق شامل مجموعه ای از اقدامات برای جلوگیری از گسترش و خاموش کردن آتش به منظور کاهش آسیب به جان و مال افراد است. این سیستم ها به انواع زیر تقسیم می شوند:

سیستم اطفا حریق دستی

سیستم های اطفا حریق دستی شامل تجهیزاتی هستند که برای استفاده از آن ها نیاز به نیروی انسانی وجود دارد و بدون حضور انسان قابل استفاده نیستند. نمونه های رایج این تجهیزات کپسول های آتش نشانی هستند که بسته به نوع و کلاس حریق به انواع مختلفی تقسیم می شوند. انواع سیستم های اطفا حریق دستی شامل موارد زیرند:

• خاموش کننده های پودری: شامل پودر خشک شیمیایی و پودر تر شیمیایی
• خاموش کننده های دی اکسید کربن: مناسب برای حریق های ناشی از تجهیزات الکتریکی و مایعات قابل اشتعال
• خاموش کننده های حاوی ترکیبات هالوژنه: برای حریق های خاص و حساس
• خاموش کننده های حاوی کف: برای خاموش کردن آتش های ناشی از مایعات قابل اشتعال
• توپ اطفا حریق: دستگاه های کوچک و قابل حمل که به صورت خودکار عمل می کنند و برای خاموش کردن آتش های کوچک مفید هستند

سیستم اتوماتیک

سیستم اطفا حریق اتوماتیک بدون دخالت انسان و با استفاده از تجهیزات اتوماتیک عمل می کند. این سیستم ها به محض تشخیص حریق به صورت خودکار فعال می شوند، از گسترش آتش جلوگیری کرده و آن را خاموش می کنند. انواع این سیستم ها عبارتند از:

• سیستم اطفا حریق اتوماتیک مه آب (Water Mist): این سیستم از اسپری آب بسیار ریز استفاده می کند که مانند غبار آب عمل می کند. قطرات کوچک آب از طریق خنک سازی شعله و گازهای محیط اطراف به همراه عملیات تبخیر، آتش را خاموش می کنند.
• سیستم اطفا حریق اتوماتیک ورتکس (Vortex): سیستم ورتکس ترکیبی از گاز نیتروژن و مه آب است. آب تحت فشار نیتروژن به ذرات بسیار ریز تبدیل شده و با نیتروژن ترکیب می شود. این ترکیب از نازل خارج شده و آتش را با خنک کردن و کاهش میزان اکسیژن خاموش می کند.
• سیستم اطفا حریق اتوماتیک گازی هالون (Halon): این سیستم از انواع گازهای مختلف برای خاموش کردن آتش استفاده می کند و معمولاً در دیتاسنترها کاربرد دارد. زیرمجموعه های این سیستم شامل گازهای FM 200، CO2، IG و Novec 1230 می باشند.

سیستم اطفا حریق اسپرینکلر

سیستم اطفا حریق اتوماتیک آبی اسپرینکلر (Sprinkler) یک سیستم آب پاشی است که در سقف تعبیه شده و به مهار آتش کمک می کند. برای استفاده از این سیستم، شبکه لوله کشی سقفی یا دیواری در محل لازم است. از این سیستم در پارکینگ ها، مخازن نگهداری سوخت، انبارها، هتل ها و موارد مشابه استفاده می شود. اصلی ترین جز این سیستم اسپرینکلر است.

سیستم اطفا حریق اتوماتیک پودری

این سیستم بر پایه گاز و پودر عمل می کند. با شناسایی دود توسط سنسورها، کپسول آیروسل فعال شده و ذرات ریز جامد (با قطر کمتر از ۱۰ میکرومتر) را به صورت مه بر روی آتش پخش و موجب اطفا حریق می شود.

سیستم اطفا حریق سقفی

اسپرینکلر، معروف ترین و مشخص ترین سیستم اطفا حریق سقفی است که شامل یک شبکه لوله کشی است که در سقف نصب و هنگام آتش سوزی فعال می شود.

 روش های اطفا حریق

اطفا حریق شامل سه روش اصلی است که برای درک بهتر این روش ها، باید با مفهوم مثلث حریق آشنا شویم. مثلث حریق شامل سه ضلع سوخت، حرارت و اکسیژن است که برای ایجاد و استمرار حریق ضروری هستند. با حذف یکی از این اضلاع، حریق خاموش می شود. بر اساس این اصل، روش های اطفا حریق توسط سیستم اطفا حریق به شرح زیر هستند:

1. اطفا حریق از طریق سرد کردن (قطع ضلع حرارت): با کاهش درجه حرارت به زیر نقطه اشتعال، حریق خاموش می شود. این روش عمدتاً با استفاده از آب انجام می شود که حرارت را از آتش جذب می کند و آن را سرد می کند.
2. اطفا حریق به روش خفه نمودن (قطع ضلع اکسیژن): در این روش، اکسیژن محیط در حد جلوگیری از گسترش و ادامه آتش سوزی کاهش می یابد. این عملیات معمولاً با استفاده از گازهای خنثی مانند دی اکسید کربن انجام می شود که اکسیژن را جابجا کرده و آتش را خفه می کند.
3. اطفا حریق از طریق جداسازی (از بین بردن مواد قابل اشتعال): در حریق های ناشی از مایعات و گازها، بستن شیر اصلی مواد قابل اشتعال باعث می شود منبع سوخت از بین برود و آتش خاموش شود. این روش با جدا کردن مواد قابل اشتعال از آتش یا با قطع جریان سوخت به آن انجام می شود.
4. تمرکز بر از بین بردن واکنش های زنجیره ای: این روش که یکی از پرهزینه ترین و پیچیده ترین روش های اطفا حریق است، تاثیر زیادی در خاموش کردن آتش دارد. از ترکیبات شیمیایی خاص و مواد جامد مانند جوش شیرین استفاده می شود که این مواد معمولاً در کپسول های آتش نشانی موجود هستند.

استاندارد های طراحی و نصب سیستم اطفا حریق

استاندارد های طراحی و نصب سیستم اطفا حریق هر کشور یا شهر را مقام قانونی مسئول تعیین می کند. در کشور ما جهت طراحی ساختمان ها باید از ضوابط آتش نشانی همان شهر و جهت اطفا حریق صنعتی نیز باید از استاندارد NFPA آمریکا پیروی کرد. امروزه خطرات ناشی از حریق برای همه آشکار است. به همین دلیل، سیستم های اطفا حریق در ساختمان ها از اهمیت ویژه ای برخوردارند. سازمان نظام مهندسی نیز آیین نامه ای برای اطفا حریق ساختمان ها تدوین کرده است. طبق این آیین نامه در هر طبقه از ساختمان باید یک فایر باکس (جعبه آتش نشانی)، سیستم اطفا حریق اسپرینکلر و کپسول آتش نشانی وجود داشته باشد.

سیستم اطفا حریق برای هر یک از کلاس های حریق کدام است؟

سیستم اطفا حریق برای هر کلاس آتش سوزی بر اساس نوع و خصوصیات آتش سوزی مختلف طراحی می شود. این سیستم ها باید قادر باشند آتش را به طور مؤثر و کارآمد خاموش کرده و ایمنی افراد و دارایی ها را تضمین کنند. به طور کلی، برای هر کلاس آتش سوزی سیستم های اطفا حریق زیر معمولاً مناسب هستند:

• کلاس A: از سیستم های اسپرینکلر آبی، فوم، و پودر خشک چندمنظوره استفاده می شود. این سیستم ها برای آتش هایی که مواد جامد مثل چوب و کاغذ را می سوزانند، مناسب می باشند.
• کلاس B: برای آتش هایی که مایعات قابل اشتعال مثل بنزین و روغن را می سوزانند، از سیستم های فوم، پودر خشک BC و گاز CO2 استفاده می شود.
• کلاس C: برای آتش هایی که برق می سوزانند، از سیستم های پودر خشک BC و گاز CO2 استفاده می شود.
• کلاس D: برای آتش هایی که فلزات قابل اشتعال مانند آلومینیوم و منیزیم را می سوزانند، از پودرهای ویژه فلزات (پودرD)، سیمان خشک یا گرافیت پودر شده استفاده می شود.
• کلاس K: برای آتش هایی که در آشپزخانه های صنعتی و رستوران ها ایجاد می شوند، از سیستم های شیمیایی مرطوب و سیستم های اسپرینکلر مخصوص آشپزخانه استفاده می شود.

استفاده از سیستم اطفا حریق مناسب برای هر کلاس آتش سوزی و رعایت استانداردهای مربوطه، کلیدی در ایجاد ایمنی و کاهش خطرات آتش سوزی است.

قیمت و خرید سیستم اطفا حریق

قیمت خرید سیستم های اطفا حریق بستگی به نیازهای خاص هر محیط، نوع ساختمان و مساحت تحت پوشش، نوع سیستم اطفا حریق، برند و کیفیت تجهیزات، هزینه نصب و نگهداری متغیر است. همچنین، در قیمت سیستم های اطفا حریق ثابت و قابل حمل نیز تفاوت هایی وجود دارد. در اطفا حریق از طریق کپسول های آتش نشانی، هزینه کپسول به وزن و مواد تشکیل دهنده اش وابسته است. در سیستم اطفا حریق اسپرینکلر، حتی اگر اسپرینکلر سقفی یا دیواری باشد، اختلاف در قیمت ایجاد می شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره قیمت سیستم اعلام حریق، می توانید با کارشناسان وبسایت و فروشگاه اینترنتی دنیای حریق در ارتباط باشید. کارشناسان به شما کمک می کنند تا سیستم اطفا حریق را بر اساس فضایی که مد نظر دارید، تهیه کرده و با بالاترین بازدهی استفاده کنید.